Hepimiz çocuk kitapları hakkında az çok bilgi sahibiyiz. Yetişkin kitap severler genelde çocuk sahibi olduktan sonra bu dünyaya giriş yapsalar da, yetişkin okurların çoğunun raflardan bir çocuk kitabına uzanmışlığı vardır. Çocuk kitaplarında seçim kriterleri çocuğun yaşına, ilgi alanına, en çok da çocukla birlikte yaşayan yetişkinin nasıl bir okur olduğuna göre değişir.
Peki hiç düşündünüz mü, edebi eser kategorisindeki bir çocuk kitabının soyu nerelere dayanır? Nitelikli çocuk kitaplarının temel özellikleri nelerdir? Çocuk kitapları, çocuk gelişimi ile karıştırılmayıp edebi dünyadan eserler halini aldıklarında aslında neleri ifade eder? Çocuk edebiyatının yetişkin edebiyatından farkı nedir? Dünyada ve ülkemizde çocuk okura hizmet eden kitap sayısı nedir? Çocuklar için yazan bir edebiyatçının temel derdi ne olmalıdır?
Bu liste uzar. Her bir sorunun cevabından da onlarca makale doğar. İyisi mi ben bir başlangıç yapayım ve çocuk kitaplarını benim gözümde eşsiz kılan on özelliği sıralayayım:
Çocukken duyduğumuz, gördüğümüz, kimseler fark etmeden maruz kaldığımız yüzlerce şey olur. Tüm bunlar büyüyen zihnimizi şekillendirir. Her biri birer propaganda malzemesidir. Çocuk kitapları da bu propagandanın en güçlü materyalidir.
Çocuk edebiyatı Batı medeniyetlerinde 1500’lü yıllarda yazılı hale gelmiştir. 19. yy’a kadar tamamen eğitici unsurlarla ilerlemiştir. Çoğu, bugün edebi eser olarak adlandıramadığımız öğretici kitaplardır.
Avrupa, çağdaş çocuk edebiyatının ilk eseri olarak Lewis Carroll’ın Alice Harikalar Diyarında'sını kabul eder. Böylece tüm dünyada yazılı çocuk edebiyatı geleneği başlamış olur.
Dünyada en çok bilinen ve sevilen çocuk kitaplarını yazanlar aslında tiyatro yazarlarıdır. Peter Pan ile Barrie, Winnie The Pooh ile Milne, sayısız eseri ile Dr. Seuss ve yine en bilinen eseri Charlie’nin Çikolata Fabrikası ile Roald Dahl.
Dünyanın en çok okunan çocuk kitapları yazarı Roald Dahl büyükler için de birçok kitap yazmıştır. Fakat hiçbiri yeterince bilinmez ve yine hiçbiri bir Matilda değildir.
Çocuğun gözüne soka soka bir şeyler öğretme derdinde olan ve pedagoglar tarafından özellikle tavsiye edilen kitaplar edebi eserler olarak değil, eğitim kitapları sınıfında değerlendirilmelidir.
Çocuk edebiyatı, hayallerin de hayatın bir parçası olduğuna dikkat çeker, soyutu somutlaştırır. Bu nedenle bir çocuk kitabi, sınırları aşmayı, hayallerin gerçekleşebileceğine inandırmayı, duyguları keşfetmeyi, ufuk açmayı dert edinir.
Dünyanın seyrini değiştirmek isteyenler için en etkin kanallardan biri çocuk edebiyatıdır. Bir çocuğun zihnini iyilikle, vicdanla, estetikle, zarafetle ve güzellikle şekillendirebildiğinizde dünya değişir.
Dünya çocuk edebiyatının en özel ve en sevilen karakterleri çok soru soran, coşkulu, düzene uymayı reddeden, cin fikirli, cesur çocuklardır: Peter Pan, Küçük Prens, Momo, Matilda gibi…
Dünyada yılda 1,5 milyon civarında kitap basılırken Türkiye’de 50 bin; bunlardan %15’i çocuk ve gençlik kitaplarıdır.
Yazar: Ayşegül Akbulut Çetinkol
Opus Noesis yazılarıyla Medium'da!
Bizi takip etmeyi unutmayın: https://medium.com/@opusnoesis